หนังสือพระบรมสารีริกธาตุ ซึ่งจัดพิมพ์โดยกรมศิลปากร กระทรวงศึกษาธิการ เมื่อปี 2540 ได้กล่าวไว้ว่า ตำราโบราณนี้เป็น ตำราที่มาจาก ตำนานพระธาตุโบราณจากลังกา ซึ่งปรากฎในอรรถกถาสุมังคลวิลาสินี ซึ่งแต่งขึ้นในพุทธศตวรรษที่ 10 และ ได้มีผู้รจนาเป็นภาษาไทยในตำนานพระบรมธาตุ ซึ่งกล่าวถึงพระบรมสารีริกธาตุขนาดต่างๆและสัณฐานหรือลักษณะของพระอรหันตสาวก 47 พระองค์  ดังที่จะเห็นได้จากภาพตัวอย่างจากหนังสือเล่มนี้

ชมรมรักษ์พระบรมธาตุฯได้ใช้เวลานับสิบปีในการอัญเชิญพระอรหันตธาตุตามตำราโบราณจากลังกานี้  และ  ได้พบว่าสัณฐานต่างๆที่ตำราโบราณระบุไว้นี้  มีจริงและมีลักษณะตรงตามที่ระบุไว้จริง  ดังที่จะเห็นได้จากองค์พระอรหันตธาตุยุคพุทธกาลที่ทางชมรมฯได้แสดงไว้ในเว็บไซท์นี้ 

http://www.rakpratat.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=76256&Ntype=3

หนังสือพระบรมสารีริกธาตุ ฉบับของกรมศิลปากรฉบับนี้ยังได้สรุปในเรื่องลักษณะสัณฐานของพระบรมสารีริกธาตุและพระธาตุไว้ว่า

"  นับตั้งแต่พระพุทธศาสนาแบบลังกาได้แพร่เข้ามาถึงประเทศไทย และ สมณฑูตที่มาจากทวีปลังกาก็มักจะนำพระบรมธาตุมาด้วย โดยถือว่าเป็นเครื่องบรรณาการที่สำคัญอย่างหนึ่ง ซึ่งประกอบไปด้วยพระรัตนตรัย คือ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ โดยถือเอาพระบรมสารีริกธาตุ และ พระศรีมหาโพธิแทนองค์พระพุทธเจ้า ดังนั้นจึงมีเรื่องราวพระบรมสารีริกธาตุที่อัญเชิญเข้ามาในประเทศไทยหลายครั้ง จะพบว่าคนไทยมิได้นับถือเป็นสัญลักษณ์แทนพระพุทธองค์แต่นับถือเป็นของขลังศักดิ์สิทธิ์มีอิทธิปาฎิหาริย์ ทั้งยังมีความเชื่อในระหว่างพุทธศาสนิกชนด้วยกันว่า หากใครมีพระบรมสารีริกธาตุไว้สักการบูชา และ ปฎิบัติตามคำสอนของพระพุทธองค์อย่างเคร่งครัด พระธาตุก็จะเสด็จเข้ามาอยู่ในผอบหรือภาชนะที่รองรับอย่างมากมาย โดยเฉพาะจะเสด็จมามากในวันพระ กับ วันโกน เรื่องพระบรมสารีริกธาตุ หรือ พระธาตุนี้ สมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปรินายก ทรงเล่าเกี่ยวกับพระธาตุไว้ว่า "เท่าที่ทรงเคยทอดพระเนตรในเมืองไทยลักษณะพระธาตุก็เหมือนกันหมด และ ที่เนปาลให้มาก็คล้ายกัน ที่ประดิษฐานอยู่พระธาตุพนมก็มีลักษณะเช่นเดียวกันนี้ เรียกรวมๆ ว่า เป็นพระธาตุเพราะทรงไม่แน่พระทัยว่าจะเป็นพระบรมสารีริกธาตุของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าหรือไม่ อาจจะเป็นของพระอรหันต์หรือพระอริยเจ้าองค์ใดองค์หนึ่งก็ได้ อย่างอัฐิของพระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต ก็มีทั้งที่เป็นพระธาตุและที่มีลักษณะเป็นกระดูกก็มี"

ผอบบรรจุพระบรมสารีริกธาตุที่พบในกรุปรางค์ประธานวัดมหาธาตุ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา องค์พระบรมสารีริกธาตุบรรจุในผอบทองเล็ก รายล้อมด้วยอัญมณีมีค่า เป็นเครื่องบูชาพระบรมสารีริกธาตุ 

มีการกล่าวถึงพระพุทธสรีระว่า เมื่อพระพุทธเจ้าเสด็จดับขันธ์ปรินิพพานแล้ว มัลลกษัตริย์ผู้ครองเมืองกุสินารา ได้อัญเชิญพระพุทธสรีระไปถวายพระเพลิงที่มกุฏพันธศาลาหน้าประตูเมืองด้านทิศใต้ กล่าวว่า พระพุทธสรีระนั้นได้แสดงปาฏิหารย์ไม่ติดไฟ จนเมือพระกัสสปเถระเดินทางจากนครปาวามาถึงได้เคารพสักการะพระพุทธสรีระแล้ว พระพุทธสรีระนั้นถูกเผาผลาญด้วยพระเตโชธาตุภานในพระพุทธสรีระเอง และพระพุทธสรีระนั้นก็อันตรธานเป็นบรรยากาศไป เหลือแต่พระบรมสารีริกธาตุอันบริสุทธิ์กับผ้าขาวสะอาดที่ห่อพระพุทธสรีระอยู่เดิม  

กล่าวว่าพระบรมสารีริกธาตุนั้นมีลักษณะต่างจากอัฐิของคนสามัญทุกอย่างคือ แทนที่จะเหลือเป็นลักษณะกระดูกธรรมดา แต่จะเป็นธาตุที่มีสี และ สัณฐานคล้ายดอกมะลิตูมอย่างหนึ่ง คล้านแก้วมุกดา (ไข่มุก) อย่างหนึ่ง และ คล้ายผงทองคำอย่างหนึ่ง พระบรมสารีริกธาตุ มีอยู่ 2 ประเภทคือ

                  

1. พระบรมสารีริกธาตุประเภทที่เหลืออยู่อย่างไม่กระจัดกระจาย ซึ่งมีอยู่ 7 ส่วน คือ พระเขี้ยวแก้ว 4 พระรากขวัญ 2 และ พระอุณหิส   หรือ   ส่วนพระนลาฎ 1

2. พระบรมสารีริกธาตุประเภทที่กระจัดกระจาย ซึ่งก็คือ ส่วนอื่นๆ นอกเหนือจาก 7 ส่วนนั้น ประเภทนี้จะแหลกรานไม่เหลืออยู่เป็นสัดส่วนที่เด่นชัด มีตั้งแต่ขนาดเล็กสุดประมาณเท่าเมล็ดพรรณผักกาด ขนาดกลางประมาณเท่าเมล็ดข้าวสารหัก และ ขนาดใหญ่ที่สุดก็เท่ากับขนาดเมล็ดถั่วเหลือง (ของอินเดีย คือ ถั่วมุคคะ)

                                 

สำหรับลักษณะสี สัณฐาน และขนาดของพระบรมสารีริกธาตุ กับพระธาตุพระอรหันต์ ว่ามีกลัษณะต่างๆกัน เช่น กลม ยาวรี เสี้ยว เป็นเหลี่ยม และ มีขนาดต่างๆ อาทิ มีขนาดใหญ่เท่ากับเมล็ดถั่วหัก ขนาดเท่าเมล็ดข้าวสารหัก ขนาดเล็กเท่าเมล็ดพันธุ์ผักกาด มีลักษณะเป็นมันเลื่อมสีต่างๆ มีสีทองอุไรบ้าง ขาวใสดังแก้วผลึกบ้าง สีดอกพิกุลแห้งบ้าง และ ยังได้กล่าวถึงอิทธิฤทธิ์ของพระบรมสารีริกธาตุว่า ขนาดกลางและขนาดเล็กเสด็จลอยเหนือน้ำได้ โดยจะประทับลงบนน้ำ ทำให้น้ำเป็นแอ่งหรือเป็นรอยบุ๋มลงไป มีรัศมีของน้ำ หรือ ประกายของน้ำปรากฎเป็นแฉกๆ บางครั้งก็จมน้ำ แต่เมื่อช้อนขึ้นมาก็สามารถลอยได้ใหม่ และ มักรวมตัวกันเสมอ ด้วยเหตุนี้จึงเป็นที่เชื่อถือกันว่า บุคคลผู้มีพระบรมสารีริกธาตุ หรือ พระธาตุพระอรหันต์ไว้ในครอบครอง หากหมั่นเคารพกราบไหว้สักการบูชาและประพฤติตนอยู่ในทางที่ชอบด้วยศีลธรรมแล้ว จะประสบแต่สิริมงคล มีความสุขความเจริญ และ ความร่มเย็นเป็นอย่างยิ่ง ซึ่งมีคาถาอาราธนาและบูชาพระบรมสารีริกธาตุอาจารย์แต่ครั้งโบราณได้แต่งไว้ แต่สำหรับผู้ที่มีพระบรมสารีริกธาตุ หรือ พระธาตุของพระอรหันต์ไว้ แต่ไม่หมั่นเคารพสักการบูชา และ ประพฤติตนอยู่ในกรอบศีลธรรมอันดี พระบรมสารีริกธาตุ และ พระอรหันตธาตุก็จะไม่อำนวยผลให้ และ มักจะเสด็จไปประทับที่อื่น "

เชิญเข้าไปอ่านคาถาบูชาพระธาตุได้ที่นี่

 http://www.rakpratat.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=76251&Ntype=3

หนังสือพระบรมสารีริกธาตุ ฉบับของกรมศิลปากรยังได้กล่าวไว้อีกว่า

" ดังนั้นจึงมีความเชื่อและนับถือพระบรมธาตุว่า เป็นปูชนียวัตถุสำคัญยิ่งกว่าวัตถุมงคลอื่น ด้วยเหตุนี้พระบรมสารีริกธาตุนับว่ามีความสำคัญมากในการประกาศศาสนา เพราะมีพลังดึงดูดศรัทธาของคนให้เลื่อมใสยิ่งขึ้น พระสาวกหรือแม้แต่พระมหากษัตริย์ ผู้เป็นองค์ศาสนานุปถัมภกที่สืบทอดพระพุทธศาสนา ได้เจริญรอยตามปฏิปทาของพระเจ้าอโศกมหาราช เมื่อส่งสมณฑูตไปประกาศศาสนาในที่ใด  ก็จะแบ่งพระบรมสารีริกธาตุให้สมณฑูตนำไปประดิษฐานไว้ในประเทศนั้นๆ ด้วย เป็นประหนึ่งว่าพระบรมศาสดาได้เสด็จไปเป็นประธานในคณะฑูตนั้น เพราะเหตุนี้ จึงปรากฎว่ามี พระธาตุเจดีย์อยู่ทุกประเทศที่พระพุทธศาสนาแผ่ไปถึง"

* ขอขอบพระคุณ และ อนุโมทนาบุญกับคุณมณียา ณ อุบล ที่กรุณามอบหนังสือพระบรมสารีริกธาตุฉบับนี้ไว้ให้กับชมรมรักษ์พระบรมธาตุฯเพื่อเป็นหนังสืออ้างอิงอีกฉบับหนึ่ง